به گزارش ایرنا صنایع دستی روایتگر صنعت و هنر نیاکان و بیانگر هنر و ذوق مردم هر کشور است که گوشه ای از هویت تاریخی و فرهنگی آن خطه را بیان می کند از این رو صنایع دستی را می توان سفیران فرهنگی یک قوم و ملت دانست.

صنایع دستی از دیرباز برای رفع احتیاجات و نیازهای انسان پدید آمده و رشد و تکامل یافته است.

صنایع دستی استان خراسان شمالی با توجه به حضور قومیتهای مختلف در استان، پراکندگی جغرافیایی بالا نیاز به سرمایه گذاری اندک، وجود مواد اولیه فراوان بومی و ارزان قیمت، آموزش و فراگیری سریع و بازار فروش مناسب بستر مناسبی برای فعالیت های اجتماعی و اقتصادی، اشتغالزایی، افزایش تولید ناخالص ملی و حضوری کارآمد و فعال در زمینه پاسداری از میراث فرهنگی به شمار می آید.

نساجی سنتی و تولید بافته های دستگاهی روزگاری در سراسری خراسان شمالی از رونق و شکوفایی خاص برخوردار بود بنحوی که درصد بسیار بالایی از مواد اولیه مورد نیاز برای تولید لباس و پوشاک را تامین می کرد.

امروزه با گذشت زمان و افزایش عواملی چون شهرنشینی، افزایش روحیه مصرف تولیدات خارجی و عدم حمایت از تولید داخلی و کمبود امکانات فنی این هنر صنعت روبه زوال و فراموشی است بطوریکه در بسیاری از مناطق فقط نام و یادی از آن باقی مانده است اما بخش از این نوع منسوجات نظیر چادرشب هنوز در استان فعال است.

چادرشب بافی ، پارچه بافی و حوله بافی: چادر شب، دست بافته دستگاهی است که در مناطق جاجرم و رویین اسفراین بافته می شود.

درگذشته از نخهای ابریشم برای بافت آن استفاده می شد ولی در حال حاضر برای بافت چادر شب از نخ و کاموا استفاده می شود که مصارف گوناگونی دارد از ابعاد بزرگ آن برای پیچیدن رختخواب و ابعاد کوچک آن به عناوین رومیزی، حوله، دستمال و ... استفاده می شود.

پارچه بافی در منطقه جرگلان بجنورد نیز رواج دارد که جنس آن از ابریشم مرغوب است.

ابریشم بافی نیز جزو دستبافته دستگاهیی استان محسوب می شود که به دلیل قیمت بالای مواد اولیه آن برای مراسم خاصی چون مراسم عروسی استفاده می شود.

چوخه: نوعی تن پوش پشمی است که چوخه بافی از صنایع دستی خراسان شمالی است که البته در چند دهه اخیر از رونق کمتری برخوردار بوده است.

این دستبافته معمولا از پشم بره یا شتر تهیه می شود و پس از آماده شدن پشم و تبدیل به نخ تابیده از طریق پود گذاری بر روی دار زمینی تولید می شود. چوخه به عنوان جلیقه، لباس کشتی (پالتوی چوخ)، پاتابه، کت و شلوار به کار می رود و به علت نوع آب و هوای سرد و شرایط اقلیمی مردان چوخه را به عنوان البسه در زمستان استفاده می کنند.

معمولا جوانان و پهلوانان ایل که عموما ورزشکار و سخت کوش بوده اند سفارش پالتوی چوخ را می دادند و این لباس را به عنوان یک قانون در هنگام مبارزه کشتی به تن می کردند و از اینجا بود که نام این مبارزه به کشتی با چوخه شهرت یافت.

مهمترین علت پوشیدن این لباس، استحکام آن است بطوریکه در مبارزه کشتی هیچ پارچه ای مانند چوخه دوام نمی آورد.

چوخه بافی از صنایع دستی بومی شیروان است که متاسفانه در سال‌های اخیر به فراموشی سپرده شده و هنرمندان اندکی در آن فعالیت می‌کنند.

در حال حاضر احیای این هنر اصیل در دستور کار قرار گرفته و دوره‌های آموزشی نیز برای آموزش این رشته به علاقه‌مندان برگزار شده است.

در حال حاضر 45 هنرمند فعال در رشته چوخه بافی در شیروان فعالیت کرده و تن پوشش پهلوانان را تهیه می‌کنند.

جاجیم: دستبافته ای ضخیم شبیه پلاس یا گلیم که راه راه و رنگین است و مانند سایر دستبافته ها به عنوان زیرانداز مورد استفاده قرار می گیرد و جنس آن بیشتر از پشم انتخاب می شود، تمام جاجیم یک بار بافته می شود و رنگ و نقش آن متنوع و نمادهایی مانند جوان بودن بافنده و امید به آینده ای روشن را در بر دارد.

جاجیم دست بافته ای ضخیم شبیه پلاس یا گلیم است و مانند سایر دست بافته ها به عنوان زیرانداز استفاده و جنس آن عمدتا از پشم انتخاب می شود.

رنگ و نقش جاجیم متنوع و نمادهایی مانند جوان بودن بافنده و امید به آینده ای روشن را دربر دارد.

ابریشم بافی: ابریشم به واسطه نرمی، شفافیت، ظرافت و استحکام فوق العاده ای دارد و یکی از مهم ترین و گران بهاترین الیاف نساجی به شمار می رود.

صنعتگر پشت دار بافندگی به گونه ای می نشیند که پاهایش درون گودال روی پدال ها باشد و با دستانش ماکو را از این سو به آن سو پرتاب و با پاهایش جای تارها را عوض کند.

با کوبیدن شانه به روی پود بافت را محکم می کند و این گونه پود به پود و رج به رج پیش می رود تا پارچه ای ابریشم به اندازه دلخواه بافته شود.

نخ ابریشمی که از پیله کرم ابریشم به دست می آید، با رنگ های گیاهی رنگرزی می شود و به وسیله دستگاه ریسندگی ریسیده و از طریق دستگاه پارچه بافی بافته می شود.

گران بودن مواد اولیه از جمله مشکلات بافندگان این رشته است که گران بودن مواد اولیه باعث بالا رفتن قیمت نهایی کار و ضعیف شدن بازار هدف می شود.

تقاضای بسیار زیاد در زمینه ابریشم در استان وجود دارد اما فناوری و تبدیل آن به نخ ابریشم و رنگرزی در استان انجام نمی شود و بسیاری از تولیدات کرم ابریشم به استان های دیگر فروخته و این فناوری در دیگر استان ها انجام می شود.

در ساختار بسیاری از دست بافته های داری مثل قالیچه، پشتی و فرش ترکمنی از ابریشم به میزان زیادی استفاده می شود.

اگر تبدیل این فناوری در استان انجام بگیرد علاوه بر رونق صنعت تولید پیله کرم ابریشم، دسترسی ارزان و مناسب مواد اولیه به صنعتگران را نیز موجب می شود.

یکی از دلایل معرفی روستای رویین به عنوان دهکده نساجی سنتی کشور ابریشم بافی و تولید منسوجات ابریشمی است.

محل فعالیت عمده ابریشم بافی در منطقه راز و جرگلان بجنورد است.

شناسایی و احیای رشته های منسوخ شده از جمله ابریشم بافی و ارایه تسهیلات و حمایت از صنعتگران، فراهم کردن زمینه حضور آن ها در نمایشگاه ها و فروش اینترنتی صنایع را از جمله اقدام های انجام شده در این بخش است که توسط مسوولان مربوط انجام شده است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی گفت: این استان از نظر نساجی سنتی غنی است و هفت رشته نساجی سنتی چادرشب بافی، حوله، دستمال، سفره نان، ابریشم بافی، چوخه و جاجیم در این استان وجود دارد.

"علی عابدی" در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: به همین دلیل روستای گردشگری رویین در شهرستان اسفراین به عنوان نخستین "دهکده نساجی سنتی" کشور معرفی شده و تابلوی این دهکده نیز توسط مسوولان رونمایی شد.

وی افزود: این روستا با 450 نفر بافنده فعال سالانه 150 هزار متر مربع تولیدات نساجی سنتی از جمله چادرشب، حوله، دستمال و سفره های نان را دارد که بیشترین حجم تولید در بین روستاهای کشور را دارد.

وی گفت: با توجه به حجم بالای تولید و تعداد هنرمندان هم اکنون این روستا تنها روستای معرفی شده به نام دهکده نساجی سنتی در کشور است.

وی به برگزاری همایش ملی نساجی سنتی در این استان اشاره کرد و هدف از برپایی این همایش را دستیابی به روشهای نوین ارایه محصولات در قالب پوشاک، صنعت، دکوراسیون داخلی، تزیینات و چاپ دانست.

وی افزود: نخستین همایش ملی نساجی سنتی کشور سال گذشته در استان خراسان شمالی برگزار شد که در جریان آن روستای گردشگری "رویین" اسفراین به عنوان دهکده نساجی سنتی کشور برگزیده و معرفی شد.

این مسوول در خصوص ابریشم بافی نیز گفت: این هنر بیشتر در مناطق ترکمن نشین راز و جرگلان برای تهیه لباس های سنتی استفاده می شود.

وی افزود: چوخه بافی نیز بیشتر در روستاهای شهرستان شیروان بخصوص در روستای "عبدل آباد" این شهرستان فعال است.

وی در خصوص جاجیم نیز گفت: این هنر نیز در بیشتر مناطق این استان وجود دارد و به عنوان زیر انداز و سایر موارد استفاده می شود.

گلیم، فرش و پشتی ترکمن، جوراب بافی، کلاه کرکی، نمدمالی، رودوزی های سنتی، زیورآلات سنتی، ساخت سازهای سنتی، رنگرزی سنتی، منبت چوب، سفالگری، تذهیب، نگارگری، منبت‌کاری، چلنگری، آهنگری، مسگری، قلمزنی، جلدسازی سنتی، رنگرزی سنتی، نقاشی روی چرم، پارچه و شیشه سرامیک و انواع سوزن دوزی از جمله صنایع دستی این استان هستند.

هنرمندان صنایع دستی خراسان شمالی در 70 زیر شاخه این رشته فعال هستند که عمده ترین آن صنایع در 25 رشته است.